نشانه شناسی خبر در تلویزیون

چکیده الف. موضوع و طرح مسئله(اهمیت موضوع و هدف): تولیدات رسانه های جمعی را می توان به عنوان مجموعه مفاهیمی در نظر گرفت که به شکلی نظام مند عمل می کنند و قابل بررسی هستند. امروزه با گسترش و تخصصی تر شدن حوزه ی رسانه، کاربرد علوم میان-رشته ای در این حوزه به ویژه دانش نشانه شناسی گسترش یافته است. از ابتدای فعالیت تلویزیون پخش اخبار برای مخاطبان این رسانه جذابیت گسترده ای داشته است. این پژوهش با هدف ارائه الگوی مناسب خبر تلویزیونی از منظر نشانه شناسی انجام شده است. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: تاکنون پژوهش های معدودی در حوزه خبر تلویزیونی در داخل و خارج کشور انجام گرفته است. تنها تحقیقی که به بررسی نشانه شناسی تصویری خبر اختصاص دارد، رساله ی کارشناسی ارشد محمدرضا بخشی(1378) است با عنوان«نشانه شناسی تصویری در خبرهای تلویزیونی». در این پژوهش با استفاده از نظریه های بازنمایی، چارچوب سازی و نشانه شناسی لایه ای(سجودی) تلاش شده است رمزگان متن خبر تلویزیونی توصیف گردد. این پژوهش مبتنی بر پنج پرسش است. از میان این پرسش ها، نخستین آن ها جنبه ی بنیادی داشته و چهار پرسش بعدی به مثابه پرسش های فرعی مورد نظر بوده اند: الف. از منظر نشانه شناسی الگوی مناسب خبر تلویزیونی چه ویژگی هایی دارد؟ ب. رمزگان مرجح در اخبار تلویزیونی کدامند؟ ج. چه تفاوتی میان اخبار شبکه های داخلی (ساعت 21 شبکه یک، ساعت 22:30 شبکه دو و 19 شبکه خبر) و شبکه ی فرانسوی زبان فرانس24 به لحاظ نشانه شناسی وجود دارد؟ د. توزیع و فراوانی هر یک از نشانه های زبانی و تصویری در آیتم های خبری به لحاظ فروانی در تعداد و زمان به کار گرفته شده ، چگونه است؟ ه. اخبار سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی از منظر نشانه شناسی زبانی و تصویری چه تفاوت های دارند؟ پ. روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه ی آماری مورد تحقیق، نمونه گیری و روش-های نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه ی اجرای آن، شیوه ی گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: در این پژوهش از نشانه شناسی به عنوان روش یا رویکرد استفاده شده است. بررسی سه بخش خبری سیمای جمهوری اسلامی ایران (21شبکه ی یک، 22:30 شبکه ی دو و 19 شبکه ی خبر) و یک بخش خبری از شبکه ی بین المللی فرانسه زبان«فرانس24» در یک دوره ی حدوداً چهار ماهه جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. نمونه گیری به شکل هدفمند صورت گرفته است. ت. یافته های تحقیق: در این پژوهش لایه های متن خبر تلویزیونی در سه لایه ی نوشتار، گفتار و تصویر بررسی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، بیشترین میزان استفاده از نوشتار در قاب تصویر متعلق به شبکه ی فرانس24 است. در لایه ی گفتار متغیرهایی همچون طول جمله، تعداد جمله، کاربرد واژه و عبارات ارزشی و تعدد نقل قول بررسی شدند. بیشترین تعداد جمله به شبکه ی فرانس24 و کمترین به شبکه ی خبر اختصاص داشت. بیشترین تعداد جمله ی کوتاه نیز در شبکه ی فرانس24 مشاهده شد. بر اساس داده های بدست آمده میزان کاربرد واژه های ارزشی منفی به شبکه ی یک و کمترین به شبکه ی دو اختصاص داشت. بیشترین تعداد واژه های مثبت نیز در شبکه ی فرانس24 مشاهده شد. در سطح لایه ی تصویر کم ترین تعداد نما به شبکه ی فرانس24 و بیشترین کاربرد گرافیک نیز به همین شبکه اختصاص داشت. ث. نتیجه گیری و پیشنهادات: نشانه شناسی لایه ای نشان داد که متن از لایه های متنی متعدد تشکیل شده است که خود حاصل رمزگان های متفاوت اند. البته این لایه ها هم سازمان بیرونی و هم سازمان درونی دارند. در تحقیق حاضر تکیه اصلی بر لایه های نوشتار و گفتار متن خبر تلویزیونی بود و لایه ی تصویر در خبر تلویزیونی کمتر مورد توجه قرار گرفت. علت این امر مشابه بودن تصاویری بودکه در شبکه های مختلف پخش شده بود. تحقیق بر روی لایه ی تصویر در خبر و دیگر برنامه های تلویزیونی می تواند موضوع تحقیق مستقلی را تشکیل دهد.